આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલય દ્વારા “આદિ કર્મયોગી અભિયાન” નો પ્રારંભ

• તેની કલ્પના વિશ્વમાં સૌથી મોટા આદિવાસી નેતૃત્વ કાર્યક્રમ તરીકે કરવામાં આવી છે.
• આદિવાસી સમુદાયોનું સશક્તિકરણ, પ્રતિભાવશીલ શાસનને મજબૂત બનાવવું અને દેશભરમાં સ્થાનિક નેતૃત્વની તકો ઊભી કરવી એ તેના મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો છે.
• આદિજાતિ બાબતોના કેન્દ્રીય મંત્રાલય (MoTA)એ દેહરાદૂન (ઉત્તરાખંડ) અને ભુવનેશ્વર (ઓડિશા)માં ત્રીજી અને ચોથી રિજનલ પ્રોસેસ લેબ (RPL) લોન્ચ કરી હતી.
• રિજનલ પ્રોસેસ લેબ (RPL) : RPLs એ આદિ કર્મયોગી અભિયાન હેઠળ ક્ષમતા નિર્માણ માટે સ્થાપવામાં આવેલું એક જિલ્લા-સ્તરનું સંસ્થાગત વ્યૂહાત્મક પ્લેટફોર્મ છે.
• પહેલી 2 RPLs બેંગલુરુ (કર્ણાટક) અને ભોપાલ (મધ્ય પ્રદેશ)માં લોન્ચ કરવામાં આવી હતી.
• દેહરાદૂનમાં આવેલી RPL ઉત્તરાખંડ, હિમાચલ પ્રદેશ, જમ્મુ અને કાશ્મીર અને ઉત્તર પ્રદેશના સ્ટેટ માસ્ટર ટ્રેનર્સ (SMTs) માટે ક્ષમતાનિર્માણના એક હબ તરીકે કામ કરશે.
• RPLSનો ઉદ્દેશ જમીની સ્તરે કામ કરતાં 20 લાખ આદિવાસી કાર્યકર્તાઓ અને ગ્રામ્ય-સ્તરે પરિવર્તન લાવનારા અગ્રણીઓનું નેટવર્ક બનાવવાનો છે.

આદિ કર્મયોગી અભિયાન

• લૉન્ચ કર્તા : MoTA દ્વારા વર્ષ 2025માં.
• આ અભિયાન સેવા, સંકલ્પ અને સમર્પણના સિદ્ધાંતોથી સંચાલિત છે.
• તે શાસનની જમીની સ્તરે પરિકલ્પના કરવા માટેનું એક રાષ્ટ્રીય મિશન છે.
• આ કાર્યક્રમ પ્રધાનમંત્રી જનજાતિ આદિવાસી ન્યાય મહાઅભિયાન (PM-JANMAN) અને ધરતી આબા જનજાતીય ગ્રામ ઉત્કર્ષ અભિયાન (DA-JGUA) જેવી પરિવર્તનકારી પહેલની સાથે સુસંગત છે.
• આ કાર્યક્રમ ૩ મુખ્ય સ્તંભો પર આધારિત છે, એટલે કે કન્વર્જન્સ, સમુદાય અને ક્ષમતા

હેતુઓ :

• ગામ અને સમુદાય સ્તરે પ્રતિભાવશીલ, લોક-કેન્દ્રિત ગવર્નન્સને પ્રોત્સાહન આપવું.
• ક્ષમતાનિર્માણ માટે રાજ્યથી ગ્રામ્યસ્તર સુધી બહુ-વિભાગીય ગવર્નન્સ લેબ વર્કશોપ/પ્રોસેસ લેબનું આયોજન કરવું.
• આદિવાસી સમુદાયો અને સરકારી અધિકારીઓ સંયુક્ત રીતે "1 લાખ આદિવાસી ગામ વિઝન 2030" તૈયાર કરી તેની વિકાસ યોજનાઓ સાથે મળીને તૈયાર કરે.
• પાયાના સ્તરે વિકાસ પહેલોના અમલીકરણ માટે 550 જિલ્લા અને 30 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં 20 લાખ નેતાઓનું નેટવર્ક બનાવવું.

અભિયાનનાં પરિણામો :

• આદિ સેવા કેન્દ્ર : આદિવાસી વસતિનું પ્રભુત્વ ધરાવતાં તમામ ગામોમાં આવાં કેન્દ્રો શરૂ કરવાનો પ્રસ્તાવ મુકાશે.
• જ્યાં સરકારી અધિકારીઓ અને સમુદાયના સભ્યો સ્થાનિક મુદ્દાઓને સહયોગથી ઉકેલવા, યુવાનોને માર્ગદર્શન આપવા અને ગવર્નન્સ પહેલને ટેકો આપવા માટે 'આદિ સેવા સમય' તરીકે પખવાડિયે 1-2 કલાક સમર્પિત કરશે.
• ગવર્નન્સ લેબ વર્કશોપ્સ : રાજ્યથી ગ્રામ્યસ્તર સુધી સંરચિત પ્રક્રિયા લેબ, આદિવાસી વિકાસ માટે ઉકેલોના સહ-નિર્માણ માટે બહુવિધ વિભાગોને જોડે છે.
• સ્વયંસેવકો માટે આમંત્રણ :

1. 1. આદિ સહયોગી : સમુદાયોને માર્ગદર્શન આપે અને એકઠા કરે તેવા શિક્ષકો, ડોક્ટરો અને વ્યાવસાયિકો.
2. 2. આદિ સાથી : SHG, NRLM સભ્યો, આદિવાસી વડીલો, યુવાનો અને સ્થાનિક અગ્રણીઓ અમલીકરણ અને આઉટરીચને સમર્થન આપે છે.

• સામુદાયિક નેતૃત્વ તાલીમ : આદિવાસી યુવાનો, મહિલાઓ અને સમુદાયના નેતાઓ માટે ગવર્નન્સ, સમસ્યાનું નિરાકરણ અને સામાજિક ગતિશીલતા પર ક્ષમતાનિર્માણ કાર્યક્રમો.
• અભિયાન અંતર્ગત આદિવાસી બહુમતી ધરાવતાં 1 લાખથી વધુ ગામડાઓ સુધી પહોંચવામાં આવશે, જેમાં 550 જિલ્લાઓ અને 30 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં 20 લાખ નેતાઓને એકજૂથ કરવામાં આવશે.

--------------------------------------------------