• ૧૯૭૧ નાં યુદ્ધમાં પાકિસ્તાન પર ભારતીય સશસ્ત્ર દળોની જીતના સન્માન માટે દર વર્ષે ૧૬ ડિસેમ્બરે વિજય દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે, ભારત દેશની રક્ષા કરનારા તમામ સૈનિકોને શ્રદ્ધાંજલિ આપે છે.

ભારત શા માટે વિજય દિવસ ઉજવે છે?

• ૧૬ ડિસેમ્બર ૧૯૭૧નાં રોજ ભારતે ૧૩ દિવસ સુધી લડ્યા બાદ પાકિસ્તાન સામે યુદ્ધ જીત્યું હતું. પાકિસ્તાની દળોના વડા, જનરલ અમીર અબ્દુલ્લા ખાન નિયાઝીએ ૯૩૦૦૦ પાકિસ્તાની સૈનિકો સાથે ભારતીય સેના અને બાંગ્લાદેશની મુક્તિ બહિનીના સંયુક્ત દળો સમક્ષ આત્મસમર્પણ કર્યું.
• તે બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછીનું સૌથી મોટું લશ્કરી શરણાગતિ પણ હતું.

શું યુદ્ધ તરફ દોરી ગયું?

• ઇસ્લામાબાદ સરકાર સામે પૂર્વ પાકિસ્તાનમાં બળવાથી યુદ્ધ શરૂ થયું હતું.
• પાકિસ્તાની દળો પૂર્વ પાકિસ્તાનમાં બંગાળીઓ અને લઘુમતી હિંદુ વસ્તી પર અત્યાચાર કરી રહ્યા હતા.
• એવો અંદાજ છે કે પાકિસ્તાની દળો દ્વારા ૩,૦૦,૦૦૦ થી ૫,૦૦,૦૦૦ નાગરિકો માર્યા ગયા હતા, જો કે બાંગ્લાદેશ સરકાર આ આંકડો ત્રણ મિલિયન પર મૂકે છે.
• ભૂતપૂર્વ ભારતીય વડા પ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધીએ પછી પૂર્વ પાકિસ્તાનને ટેકો આપવાનું નક્કી કર્યું. તેણીએ પૂર્વ પાકિસ્તાનમાંથી ભાગી ગયેલા લોકોને આશ્રય આપવાનું નક્કી કર્યું.
• એક અંદાજ મુજબ ૮-૧૦ મિલિયન લોકોએ દેશ છોડી દીધો.
• ૧૯૭૧ નું ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ કેવી રીતે શરૂ થયું?
• ૩. ડિસેમ્બર, ૧૯૭૧ નાં રોજ પાકિસ્તાને ૧૧ ભારતીય એરબેઝ પર હવાઈ હુમલા કર્યા ત્યારે યુદ્ધ શરૂ થયું. કદાચ પ્રથમ વખત ભારતની ત્રણેય સેનાઓ એકસાથે લડ્યા. બદલામાં, ગાંધીએ આર્મી ચીફ જનરલ સેમ માણેકશાને પાડોશી સામે સંપૂર્ણ પાયે યુદ્ધ શરૂ કરવાનો આદેશ આપ્યો.

યુદ્ધ પછી શું પરિણામ આવ્યું?

• યુદ્ધના પરિણામે બાંગ્લાદેશનો જન્મ થયો, જે તે સમયે પૂર્વ પાકિસ્તાન હતું.
• આ દિવસને બાંગ્લાદેશમાં પણ 'બિજોય દિબોસ' તરીકે મનાવવામાં આવે છે, જે પાકિસ્તાનથી દેશની ઔપચારિક સ્વતંત્રતાને ચિહ્નિત કરે છે.
• આ યુદ્ધમાં ૩૮૦૦ થી વધુ ભારતીય અને પાકિસ્તાની સૈનિકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા.
• ભારતે ૧૬. ડિસેમ્બરના રોજ યુદ્ધના અંત સુધીમાં ૯૩૦૦૦ યુદ્ધ કેદીઓને પણ રાખ્યા હતા.
• યુદ્ધના આઠ મહિના પછી, ઓગસ્ટ ૧૯૭૨ માં ભારત અને પાકિસ્તાને શિમલા કરાર પર સમાધાન કર્યું હતું.
• કરાર હેઠળ, ભારત 93000 પાકિસ્તાની યુદ્ધ કેદીઓને મુક્ત કરવા સંમત થયું હતું. બાદમાં કાશ્મીર પર પાકિસ્તાન સાથે ભારતના સંઘર્ષ પર વાટાઘાટો કરવામાં નિષ્ફળ રહેવા બદલ કરારની ટીકા કરવામાં આવી હતી. ટીકાકારોએ કહ્યું હતું કે ભારત તેનો રસ્તો મેળવવા માટે વાટાઘાટ ચિપ તરીકે પાકિસ્તાની સૈનિકોને પકડી શકે છે.