ગુજરાતી વ્યાકરણ : છંદનાં પ્રકારો (ભાગ ૨) 03

(5) સ્રગ્ધરા છંદ

▪️ અન્ય ઉદાહરણો : 

સૂતેલા આજ જાગે નયનથી નિરખી, જાગતા લોક દોડ,

દોડેલા ત્યાં ઝઝૂમે અડગ કદમ ત્યાં ઝૂઝતાં સિદ્ધિ પામે.

વિશ્વોના ગોળ ફૂટે, ગૃહગણ ગબડે, ધૂમકેતુ વછૂટે,

ને આખીયે ધરિત્રી ધણધણી ઊઠતી કારમાં કંપનોથી.

ઝંઝાના ઝુંડઝોલે તરલ વિહરતો, વિશ્વનો સુપ્ત પ્રાણ,

જાગ્યો શું વિહિનઝાળે, હૃદય મુંઝવણે સિન્ધુની છોડી શય્યા.

એણે નક્ષત્રકેરા, ઉડુગણ સહુના પંથ છોડ્યા પુરાણા,

'સીધે માર્ગે જવું નો' પણ ધરી ગ્રહિયો ભાવિનો માર્ગ નોખો.

કુંજે ને પુષ્પપુંજે, ગિરિવર કુહરે, નિર્ઝરોના નૂપુરે,

સિન્ધુસ્રોતે પ્રચંડે, જલધિ જલતરંગે, દિશા અંતરાલે,

પંખીગાને સુરીલે, વન-રણ-ગગને, તારકાવૃંદ સૂરે,

સન્મત્રો ગુંજતા'તા સરલ, શુભ, સ્વયં સૃષ્ટિને બાલ્યકાલે.

મારા વાડા મહીનો નભકલગી સમો ગર્વિલો પારિજાત.

માની પ્યારી મનાવે મુખ પર ખરતા આંસુડાં લૂછતો એ,

અંકે લીધી, હસાવી, નરમ વચન એ નેત્ર કેવા વદે છે

ત્યાં પેલું જો હરિણું નદી તટ પર એ આવતું ઘાસ નીલું,

આછાં રૂડાં રૂપેરી કિરણ રવિ તણાં એ બધું ઘાસ છાયું.

ઘેલો હું એ રમું છું! તનમન લપટયા ! રમ્ય છું એક હું,

હું વેલી, વૃક્ષો, નદી ને ગિરી, નાળ ઝરણે લીન હું સર્વદા છું.

આજે હે રૌદ્ર રમ્યા! અભિનવ ભરતી ડોલતી મત્ત ઘેલી,

ઊંડી ઘેરી છટાએ વમળ ઘુમરતાં વારિ આ વેગવંતા

એ તે શું નાદ કેરો અવિરત ઝરતો ધોધ અફાટ ફૂટયો,

 કે એ શું ગર્જનાનો ત્રિભુવન દળતો ગેબી ગોળો વછૂટયો.

ને ડાહી થૈ ઘડીમાં શિર પર મટુકી મૂકીને સ્હેજ બાંકી,

જાતી વાવે ભરીને ચઢતી પગથિયા શી પનિહારી, જાણે.

ધીમે ધીમે છટાથી કુસુમરજ લઈ ડોલતો વાયુ વાય.

ઊઠી વ્હેલા પ્રભાતે ઝટ ઘરવખરી ગોઠવે વાળી ઝાડી.

દેવોને માનવોના મધુમિલન તણાં થાન સંકેત જેવો.

દૈવી વૈમાનિકોના વિરતિભવન શો સિદ્ધ શૈલેશ ઊભો.

ખેલે પ્રીતિપ્રભુતા, અમરકિરણની ઝાંખી મંજુલ થાશે.

ઓચિંતો આભ ફાડે-લસલસ વીજળી જીભ ઝુલન્ત ડાચું.

---------❌------------------❌---------

 

(6) શાલિની છંદ

 

 ---------❌------------------❌---------

(7) ઈન્દ્રવ્રજા છંદ

 

▪️ અન્ય ઉદાહરણો : 

સંસારના સાગરને કિનારે

ઉભા રહી અંજલિ એક લીધી. 

ચાલી જરા ને ગ્રહી એક શીશી,

પ્યાલી ભરી દંપથી ઓષ્ઠ પીસી.

જોવા સિનેમા જવું આજ છે દે !

ખાશું શું જો આ દઈ દૌ અત્યારે ? 

તે ભગ્ન તંબૂર વિદારી હૈયું,

વ્હેતાં કરે નીર કંઈ સ્મૃતિના.

ઈલા ! સ્મરે છે અહીં એક વેળા,

આ ચોતરે આપણ બે રમેલાં 

વર્ષો લગી એ કરી ધર્મચિન્તા,

ને વેઠી કે વર્ષ સુધી અનિદ્રા. 

દીઠી તને હંસની હાર માંહે,

દીઠો અષાઢી જલધાર માંહે. 

 ---------❌------------------❌---------

(7) ઉપેન્દ્રવ્રજા છંદ

▪️ અન્ય ઉદાહરણો : 

હજી ઘણાં છે રણ સીંચવાનાં,

હજી ઘણી રાત્રિ ઉજાળવાની.

નિર્દોષ ને નિર્મળ આંખ તારી,

હતી હજી યૌવનથી અજાણ.

સમષ્ટિના સત્યનું હું ય રશ્મિ.

દયા હતીના, નહિ કોઈ શાસ્ત્ર,

હતી નહીં કેવળ માણસાઈ.

રસે હવે દે ભરી પાત્ર બાઈ,

પ્રભુ કૃપાએ નકી એ ભરાશે.

સુલોચનાને શિર અંધ સ્વામી,

આરે! વિધાતા તુજ કૃત્ય ખામી

કાલે રજા છે ગઈ છું ય થાકી,

વાંચીશ વહેલા સહુ પાઠ બાકી,

તારી હથેલી અહીં લાવ, સાચુ,

હું ભાઈ આજે તુજ ભાગ્ય વાંચું.

સંસારના સાગરને કિનારે

ઉભા રહી અંજલિ એક લીધી.

શેં હોમવા અંતર ફૂલડાને,

જવાળા મહી વ્યર્થ વિમાસણોની.

સદાયે ઊંચે ચડવા વિચારો,

સદા વળી જીવન નીતિ ધારો.

અગાતા તાગ્યો લવણામ્બુરાશિ,

મનુષ્યના અંતરનો જગત્તણો.

અરે ન કીધાં ફૂલ કેમ આંબે ?

કર્યાં વળી કંટક શા ગુલાબે ?

નોંધ : અહીં આ ભાગ પૂરો, આ ભાગમાં 4 છંદની માહીતી આપવામાં આવેલ છે. બાકીનું આગળના "ભાગ-4" માં.

 ---------❌------------------❌---------

Comments (0)

Leave your comment

Please enter comment.

Please enter name.
Please enter valid email address.
Please enter valid website URL.

Up