ભદ્રકાળી મંદીર, અમદાવાદ.

• ભદ્રકાળી મંદિર, જે અમદાવાદની એક મહત્વની ધાર્મિક સ્થળ છે, ગુજરાતના અમદાવાદ શહેરમાં અવસ્થિત છે. આ મંદિર માં ભદ્રકાળીઆ માતાનું પૂજન કરવામાં આવે છે, જે ગુજરાતના લોકો માટે ખાસ મહત્વનું છે.
• ભદ્રકાળી મંદિરનો ઈતિહાસ બહુ પુરાતત્વનું છે. તે અનેક વખત વિનાશની અને પુનર્નિર્માણની પ્રક્રિયામાં થયું છે. માનવી ઇતિહાસમાં, મંદિરને અનેક વખત હુંગામાં વિનાશથી જર્જર કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ પુનર્નિર્માણથી આ મંદિર પુનઃ જીવંત થયું છે.
• ભદ્રકાળી મંદિરનો એક ખાસ દિવસ નવરાત્રી છે, જ્યાં હજારો ભક્તો માંગળિકા પૂજા અને અન્ય પૂજા કાર્યક્રમો અનુષ્ઠાન કરવામાં આવે છે. આ સમયમાં, મંદિર ધર્માર્થીઓ અને પર્યાવરણની રમૂજીનો કેન્દ્ર બને છે. ભદ્રકાળી મંદિર અમદાવાદની વિશેષ વાતો માટે આકર્ષક સ્થળ બન્યો છે અને મંદિરની સુંદર સ્થાપત્યશૈલી અને ઐતિહાસિક મહત્વની વાતો લોકોને આકર્ષિત કરે છે.

 ----------------------------× × × ----------------------------

સીદી સૈયદની જાળી, અમદાવાદ.

• સીદી સૈયદની જાળી એ અમદાવાદ શહેરમાં લાલ દરવાજા પાસે આવેલી સીદી સૈયદ મસ્જિદની એક દીવાલ પર આવેલી પ્રખ્યાત જાળી છે. આ જાળી નક્શીકામનો બેજોડ નમૂનો ગણાય છે. મસ્જિદમાં આવી કુલ ૪ જાળીઓ છે.
• આ જાળી સીદી સૈયદ દ્વારા ગુજરાત સલ્તનતના સુલ્તાન શામ-ઉદ-દિન મુઝ્ફફર ખાન ત્રીજાના સરદાર બિલાલ ઝાઝર ખાન માટે બનાવી હતી. તેનું બાંધકામ ઇ.સ. ૧૫૭૨-૭૩માં સલ્તનતના આખરી વર્ષોમાં થયું હતું.
• સીદી સઈદે તેની જાગીરનાં ગામોની આવકમાંથી ફકત કંઈક બેનમૂન મસ્જિદ બનાવવી તેવી ધૂનથી કામ શરૂ કરાવ્યું હતું પરંતુ, જહૂજાર ખાન નામના સીદી સરદાર સાથે પાછળથી તેને વાંકું પડતાં સીદી સઈદનાં ગામો પાછાં લઈ લેવાયાં હતાં. તે જ સમયે અકબરે ગુજરાત જીતી લેતાં સીદી સઈદની આવક બંધ થઈ જતાં તે મસ્જિદનું અધૂરું કામ પૂરું કરાવી શક્યો નહીં. તેથી એક જગ્યાએ જાળીના સ્થાને પથ્થર મૂકવામાં આવ્યા છે. સીદી સઈદનું અવસાન થતાં તેને તેણે જ બનાવડાવેલી આ મસ્જિદમાં દફનાવાયો હતો.
• ઇતિહાસકાર રિઝવાન કાદરી તેમના પુસ્તક અતીતના આયનામાં અમદાવાદમાં નોંધ કરતાં લખે છે કે, ‘ગુજરાતમાં આ હબસીઓ(સીદી) ક્યારથી આવ્યા તેનો કોઈ ચોક્કસ ઉલ્લેખ નથી, પરંતુ સુલતાન અહેમદ ત્રીજાના સમયમાં સીદીઓ શકિતશાળી બન્યા તે સમયે જહૂજાર ખાન નામનો શકિતશાળી સરદાર હતો, જેને પાછળથી મોગલ રાજા અકબરે એક હત્યા બદલ હાથી નીચે ચગદાવી નાખ્યો હતો. આ સરદારના મિત્ર સીદી સઈદને તેની વફાદારીના કારણે કેટલાક ગામ અપાયાં હતાં.
• કહેવાય છે કે, રેતિયો પથ્થર સમય જતાં ઘસાતો જતો હોય છે, પણ ઈ.સ.૧૫૭૨-૭૩માં બંધાયેલી જાળીની કોતરણીની નજાકત હજુ આજ સુધી બરકરાર રહી છે. આ જાળીની ખાસિયત તેમાંનું ખજૂરીનું ઝાડ અને વૃક્ષની ડાળીઓ છે. એક અનુમાન એવું છે કે આખી જાળી એક જ પથ્થરમાંથી કંડારવામાં આવી છે, પરંતુ અલગ અલગ ટૂકડા પર કોતરણી કરીને તેને સાંધવામાં આવ્યા છે. સીદી સૈયદે તે સમયે કયા કારીગરો પાસે આ જાળી બનાવડાવી અને તે ટુકડા સાંધવા શેનો ઉપયોગ કર્યો તે બાબત પણ વધુ સંશોધન માગી લે તેમ છે, કારણ કે જાળી પથ્થરના બદલે કપડા પર ભરતકામ કર્યું હોય તેવી બેનમૂન છે. જેના કારણે એક જ જાળીમાં ચિત્રકામ, નકશીકામ સુથાર અને કડિયાકામ બન્યું હોય તેવો વિરલ સંગમ છે. સવા ચારસો વર્ષ પછી પણ જાળી તેના મૂળ સ્વરૂપે રહી છે. આ જાળીની પહોળાઈ દસ ફૂટ અને ઊંચાઈ સાત ફૂટ છે.

વર્ષ ૧૯૦૦માં લોર્ડ કર્ઝને સીદી સૈયદની જાળીની મુલાકાત લઈને તેને સરકારી કચેરીમાં રૂપાંતર થતાં બચાવી હતી.

----------------------------× × × ----------------------------

જગન્નાથ મંદીર, જમાલપુર, અમદાવાદ.

 ઇતિહાસ:

અમદાવાદનું જગન્નાથ મંદિર ઈ.સ.1962માં બાંધવામાં આવ્યું હતું અને ત્યારથી એ આસ્થા અને ભક્તિનું કેન્દ્ર બન્યું છે. આ મંદિર શંકરાચાર્ય સ્વામી રમેશ્વરાનંદજીના માર્ગદર્શન હેઠળ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું.

મંદિરની વિશેષતાઓ:

મુખ્ય ગર્ભગૃહમાં ભગવાન જગન્નાથ, બલભદ્ર અને સુભદ્રાની સુંદર મૂર્તિઓ સ્થાપિત છે.

મંદિરની ભીતર અને બહારની દિવાલો પર અત્યંત સુંદર શિલ્પકલા અને ચિત્રકામ કરેલા છે.

મંદિરનું વાતાવરણ શાંતિપૂર્ણ અને આધ્યાત્મિક છે, જે ભક્તોને પ્રેરણા આપે છે.

તહેવારો અને ઉત્સવો:

અમદાવાદનું જગન્નાથ મંદિર પણ પુરીની જેમ દર વર્ષે રથયાત્રાનું આયોજન કરે છે, જેમાં હજારો ભક્તો ભાગ લે છે.

અહીં મકરસંક્રાંતિનાં દિવસે પણ વિશેષ પૂજા અને ભોજન વિતરણ કરવામાં આવે છે.

કાનુડાનું જન્મદિન એટલે કે જન્માષ્ટમીનાં દિવસે  ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના જન્મદિવસે વિશાળ સાથે ઊજવણી કરવામાં આવે છે.

ભગવાન જગન્નાથની રથ યાત્રા દર વર્ષે ઉજવાય છે, જેમાં મંદિરના પ્રાંગણમાં વિશાળ રથ સજાવવામાં આવે છે. ત્યારબાદ અમદાવાસ શહેરમાં તેની વિશાળ જનસમુદાય સાથે પ્રદક્ષીણા પણ કરાવવામાં આવે છે. જેને પાલખી યાત્રા પણ કહે છે.

સુવિધાઓ:

રોજે-રોજ ભક્તો માટે પ્રસાદની વ્યવસ્થા આ મંદીર દ્વારા કરવામાં આવે છે.

ભક્તિ પ્રોગ્રામ દરરોજ સવારે અને સાંજે અહીં આરતી અને ભજન-કીર્તન થાય છે. જે અદભુત શાંતીનો અનુભવ કરાવનારુ છે.

ધાર્મિક શિક્ષણ મંદિર ભક્તો માટે વિવિધ ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક કાર્યશાળાઓનું આયોજન પણ કરે છે.

પ્રાચીન પરંપરા અને માન્યતાઓ મુજબ માનવામાં આવે છે કે ભગવાન જગન્નાથના દર્શનથી ભક્તોના બધા દુઃખ દૂર થાય છે. અને મંદિરમાં આપવામાં આવતા પ્રસાદને પવિત્ર માનવામાં આવે છે અને તેનું સેવન ધન્યમાન્ય માનવામાં આવે છે.

મુલાકાત અને દર્શન સમય:

મંદિરના સમયમાં: પ્રાતઃકાળે 5:00 થી રાત્રે 9:00 વાગ્યા સુધી મંદિરમાં દર્શન માટે ભક્તો આવી શકે છે.

રથયાત્રા અને અન્ય વિશેષ તહેવારોના દિવસોમાં મંદિર વિશેષ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે.

સંક્ષિપ્તમાં:

અમદાવાદનું જગન્નાથ મંદિર એક પવિત્ર સ્થળ છે જે ભગવાન જગન્નાથ, બલભદ્ર અને સુભદ્રાની ભક્તિ માટે જાણીતું છે. તેની સુંદર કલા, શિલ્પ અને આધ્યાત્મિક વાતાવરણ ભક્તોને શાંતિ અને સંવેદના અનુભવું કરાવે છે. શ્રાવણ માસ અને રથયાત્રા સમયે મંદિરમાં દર્શન કરવું સર્વોત્તમ શ્રેષ્ઠ ગણાય છે.

----------------------------× × × ----------------------------

બાળીયાદેવ, લંબા, અમદાવાદ 

• બાલિયાદેવ મંદિર એ લંબા ગામ, અમદાવાદમાં સ્થિત છે. આ પ્રાચીન મંદિરનું સ્થાપન ક્યારે થયું તે અંગે ચોક્કસ માહિતી ઉપલબ્ધ નથી, પરંતુ આ મંદિર સદીઓથી અહીંના લોકોને આશ્રય આપતું આવ્યું છે. બાલિયાદેવ, જે હિન્દુ ધર્મમાં ગૌરક્ષક દેવતા માનવામાં આવે છે, ખાસ કરીને પશુપાલકો અને ખેતમજૂરોના રક્ષક તરીકે પૂજાય છે.
• મંદિરની વિશેષતાઓમાં બાલિયાદેવની વિશાળ મૂર્તિ મંદિરના ગર્ભગૃહમાં સ્થાપિત છે. તેમના હાથમાં દાંડુ અને કાઠ છે, જે તેમના રક્ષણાત્મક સ્વરૂપને દર્શાવે છે. મંદિરનું પ્રાંગણ વિશાળ અને સુંદર છે, જ્યાં ભક્તો આરામથી પૂજા અને પ્રાર્થના કરી શકે છે. ચમત્કારિક માન્યતાઓ કહેવાય છે કે બાલિયાદેવના આશીર્વાદથી લોકોને દુઃખ અને બીમારીમાંથી મુક્તિ મળે છે.
• બાલિયાદેવનો મેળો દર વર્ષે મકરસંક્રાંતિના દિવસે વિશાળ મેળો યોજાય છે. આ મેળામાં હજારો ભક્તો ભાગ લે છે. અહીંયા દર મહિનામાં અમુક વિશેષ દિવસે અને તહેવારોમાં બાલિયાદેવની વિશેષ પૂજા અને હવનનું આયોજન થાય છે. તેમજ ચૈત્ર પુનમનાં દિવસે મંદિર પ્રાંગણમાં વિશાળ ઉત્સવ અને ભક્તિ સંગીતનું આયોજન થાય છે.
• મંદિરમાં દર્શન માટે આવનારા દરેક ભક્તોને પ્રસાદ આપવામાં આવે છે. અહીં મંદિર પરિસરમાં ભક્તો માટે આરામની વ્યવસ્થા છે, જેમાં બેસવાની અને આરામ કરવાની જગ્યાઓ ઉપલબ્ધ છે. મંદિર નિયમિત ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ અને કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે, જેમાં ભજન-કીર્તન અને પ્રાર્થનાનો સમાવેશ થાય છે.
• બાલિયાદેવની આરાધના અને માન્યતાઓમાં જોઈએ તો એવુ માનવામાં આવે છે કે બાલિયાદેવના દર્શનથી પશુઓની રક્ષા થાય છે અને ખેડૂત અને પશુપાલક સમુદાયને સુખ-સમૃદ્ધિ મળે છે. ઘણા ભક્તો માનતા છે કે બાલિયાદેવના આશીર્વાદથી તેમને જીવનમાં ઘણી બધી મુશ્કેલીઓમાંથી છુટકારો મળ્યો છે.
• મંદિરના સમયમાં: પ્રાતઃકાળે 6:00 થી સાંજે 8:00 વાગ્યા સુધી મંદિરમાં દર્શન માટે ભક્તો આવવા શકે છે. વિશેષ કાર્યક્રમો: તહેવારો અને ખાસ પ્રસંગો દરમિયાન મંદિર વિશેષ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે, જેમાં ભક્તો મોટી સંખ્યામાં ભાગ લે છે.
• સંક્ષિપ્તમાં: બાલિયાદેવ મંદિર, લંબા, અમદાવાદ, ગૌરક્ષક દેવના પ્રાચીન મંદિરોમાંનું એક છે. આ મંદિરના ચમત્કારિક શક્તિઓ અને ભક્તિપૂર્ણ વાતાવરણ ભક્તોને શાંતિ અને આશ્રય આપે છે.
• લંબા ગામ એ અમદાવાદ શહેરના કેન્દ્રથી 20 કિલોમીટર દક્ષિણે આવેલું છે. અહીં એસ.ટી. બસ અને ખાનગી વાહનો દ્વારા સરળતાથી પહોંચી શકાય છે. સર્વોત્તમ સમય મંદિરમાં શ્રાવણ માસ અને મકરસંક્રાંતિના સમયે દર્શન માટે જવું શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે.

----------------------------× × × ----------------------------

સ્વામીનારાયણ મંદીર, કાળુપુર, અમદાવાદ 

• શ્રી સ્વામિનારાયણ મંદિર કાલુપુર હિંદુ ધર્મના સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયનું પ્રથમ મંદિર છે. તે ભારતના ગુજરાતના સૌથી મોટા શહેર અમદાવાદના કાલુપુર વિસ્તારમાં સ્થિત છે. તે સંપ્રદાયના સ્થાપક ભગવાન શ્રી સ્વામિનારાયણ ભગવાનની સૂચના પર બનાવવામાં આવ્યું છે.
• સ્વામિનારાયણની ઇચ્છા મુજબ, સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના વહીવટને બે ગાદી (સીટો) માં વહેંચવામાં આવ્યા છે - નરનારાયણ દેવ ગાદી અને લક્ષ્મીનારાયણ દેવ ગાદી. આ મંદિર નરનારાયણ દેવ ગાદીનું મુખ્ય મથક છે.
• સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના આ પ્રથમ મંદિરના નિર્માણ માટેની જમીન, બ્રિટિશ શાહી સરકારે ભેટમાં આપી હતી. આ તીર્થસ્થળ બનાવવાનું કામ ભગવાન સ્વામિનારાયણ દ્વારા આનનાનંદ સ્વામીને વ્યક્તિગત રીતે સોંપ્યું હતું.
• આ સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયનું પ્રથમ મંદિર હતું, જે શુદ્ધ બર્મા-સાગમાં જટિલ કોતરકામ સાથે શાસ્ત્રોક્ત ધારા મુજબ બાંધવામાં આવ્યું હતું અને દેવતાઓના એપિસોડ્સ, શુભ પ્રતીકો અને ધાર્મિક ચિહ્નોને વર્ણનાત્મક ધર્મો અને ભારતીય સંસ્કૃતિનું પ્રતિનિધિત્વ કરીને શિલ્પ કલા દ્વારા બાંધવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરને ગુજરાત અને ભારતના સામાજિક-ધાર્મિક ઇતિહાસમાં મૂલ્યવાન સાંસ્કૃતિક વારસો માનવામાં આવે છે.
• મંદિરના પ્રાથમિક દેવ-દેવીઓમાં નરનારાયણ દેવ, શ્રી રાધા કૃષ્ણ દેવ, શ્રી ધર્મપિતા,ભક્તિમાતા, હરિકૃષ્ણ મહારાજ, શ્રી બાલ સ્વરૂપ ઘનશ્યામ મહારાજ અને શ્રી રંગઘમહોલ ઘનશ્યામ મહારાજ છે. અહીં હવેલી ઘનશ્યામ મહારાજ (બહેનોનું મંદિર) પણ આવેલું છે.